สถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศ คือเครื่องมือที่ประกอบไปด้วยอุปกรณ์ต่างๆ เช่น เครื่องมืออุตุนิยมวิทยา เพื่อตรวจสอบความบริสุทธิ์ของอากาศ อีกทั้งช่วยวิเคราะห์ระดับความสะอาดของอากาศไม่ให้มีการปนเปื้อน ให้ประชาชนสามารถใช้ชีวิตอยู่ได้โดยไม่รับสารอันตรายเข้าสู่ร่างกาย อีกทั้งยังนิยมติดตั้งสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศในโรงงานอุตสาหกรรมเพื่อป้องกันอันตรายในสถานที่ปฏิบัติงานได้อีกด้วย เพราะสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศจะช่วยตรวจสอบสารต่างๆ ทั้งที่จำเป็นและที่เป็นอันตรายได้ ซึ่งมีอยู่ด้วยกันหลายชนิด ยกตัวอย่างเช่น
ฝุ่นละอองในอากาศ ฝุ่นละอองในอากาศเป็นสารที่เป็นอันตรายต่อทั้งเครื่องจักรในการทำงานและต่อร่างกายมนุษย์ ฝุ่นละอองในอากาศที่รู้จักกันดีและชื่อคุ้นหู เช่น ฝุ่นละอองในอากาศ PM 2.5 เนื่องจากฝุ่นละอองแบบนี้มีขนาดเล็กมาก จนสามารถเล็ดลอดผ่านอวัยวะที่ใช้กรองสิ่งแปลกปลอมของร่างกายจนเข้าสู่ส่วนต่างๆ ของร่างกายได้ ซึ่งหากฝุ่นละอองเหล่านี้สะสมในอวัยวะอย่างปอด หรือส่วนต่างๆ ในระบบทางเดินหายใจ ก็จะทำให้ร่างกายติดขัด ถ้าหากต่อเนื่องเป็นเวลานานก็ร้ายแรงขึ้นได้ สถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศจึงคอยตรวจสอบไม่ให้ปริมาณฝุ่นละอองในอากาศสูงจนเป็นอันตราย
สถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศยังสามารถตรวจสอบปริมาณก๊าซโอโซนได้อีกด้วย ก๊าซโอโซนนั้นอาจจะรู้จักในฐานะของก๊าซที่ดีต่อร่างกายและเป็นประโยชน์ต่อระบบทางเดินหายใจ การตรวจสอบปริมาณก๊าซโอโซนด้วยสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศจะควบคุมให้ปริมาณของก๊าซอยู่ในระดับที่พอเหมาะ เพียงพอต่อการใช้งานของร่างกายอยู่เสมอ อีกทั้งข้อควรระวังคือหากปริมาณก๊าซโอโซนในอากาศสูงเกินไปก็อาจเป็นอันตรายได้ การควบคุมปริมาณก๊าซโอโซนด้วยสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศจึงช่วยทั้งไม่ให้น้อยเกินไปและไม่ให้มากเกินไป
ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ก็เป็นอีกหนึ่งสารที่ทำต้องตรวจสอบด้วยสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศ เพราะซัลเฟอร์ไดออกไซด์ก็เป็นส่วนหนึ่งที่มีผลต่อคุณภาพของอากาศด้วย สถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศจึงใช้ซัลเฟอร์ไดออกไซด์เป็นหนึ่งในปัจจัยที่นำมาวิเคราะห์ความสะอาดของอากาศนั่นเอง
สามอย่างนี้เป็นเพียงตัวอย่างสารปัจจัยที่นำมาวิเคราะห์คุณภาพของอากาศโดยสถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศ ซึ่งจะเห็นได้ว่าล้วนเป็นสารที่ตรวจจับได้ยาก และต้องใช้ความแม่นยำและรวดเร็วในการวิเคราะห์ อีกทั้งไม่ใช่เพียงแค่สามอย่างนี้ที่มีผลต่ออากาศแต่ยังมีปัจจัยอื่นๆ อีกหลายอย่าง จึงจำเป็นต้องใช้สถานีตรวจวัดคุณภาพอากาศเป็นเครื่องมือช่วยเหลือทั้งเรื่องของความปลอดภัยจากอากาศเป็นพิษและประสิทธิภาพในการทำงาน